Teken- en schildergroep Schinckelhove

Rapportage Teken- en Schildergroep Schinckelhove Tijd: 13.30 - 16.30
Van 17 09-2019 tot heden

De eerste middag begon met het verstrekken van het aangeschafte teken- en schildermateriaal aan de deelnemers. Dat bestond uit een drietal verschillende soorten penseelsetten. Een groot tekenblok A3-formaat. Een doos met 10 tekenpotloden met verschillende hardheidsgraad. Deze artikelen waren vanaf dat moment persoonlijk eigendom geworden.

Daarnaast kreeg eenieder in bruikleen een puntenslijper en een vlakgom en werden deze weer aan het eind van de middag ingeleverd. Ook lagen ander artikelen gereed voor gemeenschappelijk gebruik, zoals grote tubes Acrylverf in primaire kleuren en lichtere kleuren, Pastelkrijt in ver- schillende kleuren, Aquarel potloden, Kleurpotloden en Waterverf. Deze artikelen waren eveneens in bruikleen en werden aan het eind van de middag ingeleverd en opgeborgen in de materiaalkast.

Verder is er ook nog een stapel grote vellen en zwaarder tekenpapier aanwezig, maar dit wordt pas ingezet als de groep in een verdere fase is terecht gekomen en het tekenen of schilderen meer armslag en ruimte opeist om een gewenst resultaat te verkrijgen.

Wij hebben gemeend het zo aan te pakken, zodat het materiaal aanbod niet tot een automatisme leidt, dat bij een eventuele “mislukte” tekening te snel wordt overgegaan naar nieuw materiaal. Terwijl bij het oplossen van het mislukte deel, een ander inzicht kan ontstaan van de bedoeling van de tekening of schildering en door het “schilderen over een z.g. mislukking” nieuwe mogelijkheden kunnen ontstaan, doordat de oude onderlaag meespeelt.

De opstelling in de recreatieruimte bestond uit één lange rij tafels zo dat de 15 deelnemers tegenover en naast elkaar konden zitten, met genoeg arm- en werkruimte. Wij hebben voor deze opstelling gekozen omdat het bij elkaar zitten en elkaars werk direct te kunnen zien van belang is om elke vorm van “zichzelf te verbergen” hierdoor ontdaan wordt. Deze directe openheid werkte gelijk en er werd met veel plezier gestart.

Elke deelnemer had een paar foto’s, knipsels of andersoortige voorbeelden meegenomen die men na wilde tekenen, welke uiteenliepen van bloemen, tot vogels, olifanten, honden of boerderijen etc. Na het doornemen van de voorbeelden en enige aanwijzingen hoe ze dit in de juiste verhouding op het tekenpapier konden krijgen, begon de eerste tekensessie.

Eerste algehele indruk.
Alhoewel de ploeg enthousiast begon, waren er toch mensen die in de loop van de tijd zenuwachtig en onzeker werden. Op zichzelf is het niet verrassend om een paar deelnemers door die onzekerheid min of meer geremd te zien worden. In ieder geval konden ze zichzelf niet verbergen en werd er daardoor uitgeweken naar het ‘verkleinen’ van hun eigen mogelijkheden en kunnen. Tekenen of schilderen heeft natuurlijk de eigenschap dat je jezelf blootgeeft en is dan ook ongenadig eerlijk en maakt kwetsbaar. En dat uitte zich in dit geval in uitvluchten, zoals - ik kan het niet goed, of ik vind het eigenlijk niet leuk wat ik teken, of ik wil iets anders tekenen.
Ging ik daar echter dieper op in dan bleek al snel dat het plotseling geconfronteerd worden met de eigen creatieve mogelijkheden en wat men zich daarbij voorgesteld had, ernstig in de verdrukking kwam. Wat niet weg- neemt, dat men het wel heel graag wilde.
Daartegen waren er weer andere deelnemers die onverdroten aan het tekenen waren geslagen. Dat was voor degene die worstelde met de opdracht des te meer een stevig bewijs, dat ze het eigenlijk niet konden en begonnen te verzanden in stevige gesprekken die over van alles ging behalve over het tekenen.

Ik ben vervolgens de twijfelaars langs gegaan om hen over de barrière te helpen. Door een tekening of voorbeeld van hun tekening ter hand te nemen en door hen direct te wijzen op de verschillende mogelijkheden van hulpmiddelen of trucjes om iets op papier te krijgen. Hierbij droeg ik dan als voorbeeld aan dat in sommigen gevallen grote schilders ook allerlei technische hulpmiddelen gebruiken om iets op het doek te krijgen. Zelfs van Gogh die toch als een vrije impulsieve schilder wordt beschouwd gebruikte bijvoorbeeld in veel gevallen een perspectiefraam, met horizontale, verticale en diagonale touwtjes waardoor hij de verhoudingen beter op het doek kon krijgen. Om de doodeenvoudige reden dat hij worstelde met de techniek van het perspectief en het niet altijd voor elkaarkreeg. Dat wekte bij de deelnemers veel verbazing op, omdat de grote schilders toch exact moeten weten hoe ze de zaken op het doek konden krijgen. Het is natuurlijk het eindresultaat van elke grote schilder dat indruk maakt. Maar de twijfels die spelen over hoe men met een onderwerp start, plus de tientallen pogingen die mislukken, worden daarbij nooit in ogenschouw genomen.

Het was erg leuk om die verbazing te zien en kon ik hen zeggen dat als van Gogh of de andere schilders aan het worstelen waren en het ook niet direct voor elkaar kregen, waarom zou jij het dan zomaar in één keer wél moeten kunnen? Er is maar één antwoordt en dat is doen, tekenen, pak de penselen, verf, denk niet te veel na over het hoe het moet, geef jezelf de ruimte, heb geduld want het tekenpapier heeft dat ook en wacht op je.

In sommige gevallen tekende ik summier de beginlijnen van het meegenomen voorbeeld en liet het verder aan hen over. In het begin werd er driftig getekend, gegumd en gezwoegd maar na verloop van tijd gingen de verftubes aarzelend open. En zoals gebruikelijk heeft het aanbrengen van kleuren absoluut de uitwerking die nodig is en kwam ook het gevoel naar boven dat we echt waren begonnen. Deze manier van “spreken” mist nooit zijn uitwerking. Kleur is tenslotte dan ook de taal van het oog.

Kortom aan het eind van de middag konden we de eerste resultaten zien en werd er onderling druk gediscussieerd over elkaars werk. Dit was meer dan ik durfde te hopen. En ondanks dat niemand het werk af had, begrepen ze dat op de volgende sessie, de tekening of schilderij gewoon afgemaakt kon worden en dat het niet “afhebben” van een tekening, geen bevestigend oor- deel was over het wel of niet kunnen tekenen. Het deed me goed om op de eerste dag al te merken, dat die psychologische barrière aan het rammelen was en dat eenieder die eerste moeilijke stap had genomen.

We bespraken met de deelnemers de mogelijkheden voor het vervolg en sloten de middag af met een voldaan gevoel.

Nu zijn we ondertussen 24 sessies verder en is de schroom van het begin totaal verdwenen. Er wordt vreselijk goed en gedurfd gewerkt met een vanzelfsprekende discipline. Sommigen werken al op schildersdoek of canvasboard omdat dit beter functioneert met Acrylverf. Hierdoor worden de keuzes van onderwerpen gedurfder, zoals portretschilderen of Monet- achtig impressionisme. Zelfs een David Hockney of zoals laatst, een Piet

Mondriaan. En niet omdat ze geen bloemen meer willen schilderen, maar er is geen onbegrip meer voor de andere kunst. Er werden grotere onderwerpen aangepakt, waarvan in sommigen gevallen de moeilijkheidsgraad best pittig was. Ik was vooral benieuwd waar men uiteindelijk tegenaan zou lopen, maar op één of andere manier zat de spirit er goed in en kon ik met raad en adviezen de creatieve flow goed begeleiden. Aanwijzingen en lichte correcties werden direct begrepen en omgezet in actief anticiperen. Het eigen inzicht nam toe en men ervaarde nu het genot van het schilderen en de meerwaarde daarvan in hun persoonlijk leven. Dit houdt o.a. in dat de families soms ook betrokken raken bij hun culturele activiteit en deze ook af en toe komen kijken. De deelnemers kijken uit naar elke sessie en nemen het serieus.

Een leuke bijkomstigheid is dat de andere bewoners van Schinkelhove op de middag komen aanschuiven voor de gezelligheid. Terwijl de groep rustig door schildert komen de mensen over de schouders meekijken en ontstaat er spontane opmerkingen over kunst en wordt er ook veel gelachen. Zoals ik al zei; de schroom van het begin is verdwenen en is er in de groep een grote betrokkenheid ontstaan. Het is geweldig om te zien en mee te maken dat ze aan de toeschouwers uitleggen, hoe bepaalde technieken werken, waar en waardoor deze technieken vandaan komen. Ook de slogan “ik kan dat niet” staat niet meer in hun woordenboek, zoals ze zelf zeggen. Ik denk hierbij speciaal aan een dame die nog nooit getekend had. Ik zag bij haar allereerste schildering van een hert het grote genoegen en de blijdschap dat het haar gelukt was. “Moest ik eerst tachtig voor worden om erachter te komen hoe fijn dit is om te doen!”, zei ze. En deze bescheiden trots zie ik bij hen allemaal, zodra ze klaar zijn met een werk.

Gedurende de sessies heb ik hen ook af en toe verteld vanuit welk tijdperk bepaalde technieken komen, zoals het perspectief of het doordrukken of overtrekken van een voorbeeld zoals de fresco techniek. En welke oude meesters deze al gebruikten. Ik leg ze het nut uit van deze technieken en waartoe die kunnen leiden binnen hun eigen tekeningen en schilderingen. En dat uiteraard met mate en toegepast op hun eigen werk. Tot mijn grote verbazing gaven de deelnemers blijk dat ze het best wel leuk zouden vinden om daar meer over te weten. Daarom heb ik aangeboden een speciale lezing voor hen te houden over de kunstgeschiedenis. Dit gaat binnenkort gebeuren.

Ik ben dan ook van plan om door te gaan met deze groep en hen langzamerhand en in bredere zin met andere kunstvormen kennis te laten maken.

Ik ben dan ook dankbaar dat Havensteder de recreatiezaal ter beschikking heeft gesteld en daardoor de ruimte heeft gecreëerd om dit mogelijk te maken en dat wij dankzij de crowdfundingactie van MAAK Capelle, geld kregen van Havensteder en Welzijn Capelle om van start te kunnen gaan met de groep.